Βεργιά.

Απόσπασμα από το  ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ (’Από τήν ιστορίαν τής βυζαντινής Χαλκιδικής) του Γ.Ι.Θεοχαρίδη.

Ή θάλασσα κατατρώγει το αμμώδες έδαφος καί εισέρχεται εντός τής ξηρός, οί δε εντόπιοι άλιεΐς βεβαιοΰν ότι διακρίνουν εντός αυτής καί είς άπόστασίν τινα από τής σημερινής άκτής τής Βεργιάς τά λείψανα λιμενικών εγκαταστάσεων.

 Ουτω καί δύο λιμένες έχουν έξαφανισθή: Είς του επινείου Λισαί είς τήν σκάλαν τής Νέας Καλλικρατείας τής βορειότερον τοποθετουμένης Άντιγονείας καί είς τής άκτής τής σημερινής Βεργιάς τής νοτιώτερον τοποθετουμένης Άντιγονείας. Είς ποιαν όμως άπό τάς δύο θέσεις ήτο ή Άντιγόνεια τοϋ Γόνατά καί ό καταποντισθείς λιμήν αυτής μόνον αρχαιολογική ερευνά ήμπορεϊ νά διαπιστώση. Είς ήμάς άρκεϊ ότι αυτή καί ό λιμήν της εύρίσκετο άλλοτε είς τήν κατατρωγομένην υπό τής θαλάσσης καί των δυτικών ανέμων αμμώδη (ψαφαράν) δυτικήν ακτήν τής Χαλκιδικής άπό τής σημερινής Νέας Καλλικρατείας μέχρι τής σημερινής Νέας Ποτειδαίας. Οίίτω τό μέν άναφερθέν χωρίον τοϋ Λιβίου  μαρτυρεί ότι υπήρχε πράγματι λιμήν είς τήν δυτικήν άκτήν τής Χαλκιδικής καί μεταξύ τοϋ Αίναίου ακρωτηρίου καί τής χερσονήσου τής Κασσάνδρας, είς τόν όποιον προσωρμίσθη ό ρωμαϊκός στόλος καί εκαμεν άπόβασιν είς τήν άκτήν, τό δε επίθετον τής Άντιγονείας «ψαφαρά» καί ή φυσική κατάστασις τής εκεί παραλίας σήμερον εξηγοϋν τήν έξαφάνισιν τοϋ λιμένος τούτου είς τούς νεω τέρους χρόνους. Κατά τόν 10 ον αιώνα όμως, κατά τήν εποχήν δηλαδή τής ναυτικής φρου- ρήσεως τής Θεσσαλονίκης άπό Άραβας πειρατάς μεταξύ 904 καί 960, πρέπει νά έσώζετο ό λιμήν αύτός. Μαρτυρίαν ρητήν περί τούτου δέν έχομεν, υπάρχει όμως μία ενδειξις, ολίγον ασαφής βεβαίως, ότι τοϋτο συνέβαινε κατά τόν 9ον τούλάχιστον αιώνα……..